To όρος Ίδη ή Ψηλορείτης, χαρακτηρίζεται από εξαιρετική ποικιλομορφία τοπίων, συγκεντρώνει μεγάλο αριθμό ενδημικών ειδών φυτών, ενώ κάποιες από τις φυτικές διαπλάσεις που απαντώνται σ’ αυτό είναι σπάνιες. Περίπου το 40% των ενδημικών φυτών της Κρήτης υπάρχουν στην ευρύτερη περιοχή του Δήμου Ανωγείων. 

Στην περιοχή του Ψηλορείτη με την επίδραση και συνεπίδραση παραγόντων όπως γεωγραφική θέση, γεωλογία, ορογραφική διαμόρφωση – ανάγλυφο και κλίμα, διαμορφώνονται τρεις κυρίως ζώνες βλάστησης οι οποίες διακρίνονται σαφώς οικολογικά, χλωριδικά, φυσιογνωμικά και ιστορικά. Τα όρια των ζωνών αυτών συμπλέκονται πολλές φορές και αλληλοσυγχέονται, με τρόπο που να καθίστανται αοαφι.

Οι οικότοποι που συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο αριθμό ενδημικών είναι τα ασβεστολιθικά πρανή των ορεινών σχηματισμών όπου κυριαρχούν η χασμοφυτική βλάστηση, τα φρύγανα και οι χερσότοποι με τη χαμηλή και αραιή βλάστηση της ορομεσογειακής ζώνης.

Ο δίκταμος (Origanum dictamnus), η αμπελιτσά (Zelkova abelicea) και η ορχιδέα Cephalanthera cucullata είναι από τα σημαντικότερα ενδημικά της περιοχής.

Ο δίκταμος αναπτύσσεται ως χασμόφυτο, αλλά φύεται και στις ορθοπλαγιές που του προσφέρουν φυσική προστασία, λόγω της δυσκολίας στην πρόσβαση. 

Η αμπελιτσά Zelkova abelicea είναι θάμνος ή μικρό δέντρο, ενδημικό της Κρήτης και αποτελεί το ένα από τα δύο είδη που αντιπροσωπεύουν το γένος αυτό στην Ευρώπη. 

Η Cephalanthera cucullata είναι είδος ορχιδέας, ενδημικό της Κρήτης και χαρακτηρίζεται ως “απειλούμενο”, γιατί, αν και απαντάται και στους τρεις κύριους ορεινούς όγκους του νησιού, οι πληθυσμοί της είναι ολιγάριθμοι και απομονωμενοι.

Η Δ/νση Δασών Περιφέρειας Κρήτης βρίσκεται στη διαδικασία σύνταξης Ειδικής Περιβαλλοντικής Μελέτης (ΕΠΜ) για την κήρυξη ενός εντυπωσιακού δέντρου κράταιγου (τρικουκιάς) ως Διατηρητέου Μνημείου της Φύσης από το ΥΠΕΧΩΔΕ.

Ο κράταιγος βρίσκεται στην είσοδο του αρχαιολογικού χώρου της Ζώμινθου. To συγκεκριμένο δέντρο διαθέτει εντυπωσιακές διαστάσεις καθώς το είδος του, Crataegus monogyna, αναπτύσσεται κυρίως ως θάμνος ή μικρό δέντρο. Φτάνει περίπου στο ύψος των 13 μέτρων, έχει στηθιαία περίμετρο 2,60 μ και διάμετρο 0,80 μ. Τον Ιούνιο γεμίζει με λευκά άνθη, και φαίνεται σαν χιονισμένο, και στη συνέχεια εμφανίζει μικρούς κόκκινους καρπούς. Έχει πλούσια κόμη, διαμέτρου περίπου 12 μ, που προσφέρει σκίαση και προστασία στους επισκέπτες των αρχαιοτήτων. 

Παράλληλα, η θέση του πλάι στις σημαντικές μινωικές αρχαιότητες προσδίδει στο δέντρο έναν ιδιαίτερο πολιτισμικό συμβολισμό. Η κήρυξη του ως μνημείο της φύσης θα ταυτιστεί με το χαρακτηρισμό του τόπου ως μνημείο πολιτισμού και θα αναδείξει τη φύση της οροσειράς του Ψηλορείτη.

Ο κράταιγος της Ζώμινθου αποτελεί σημείο αναφοράς για τον αρχαιολογικό χώρο και το ευρύτερο ορεινό τοπίο.