Τα Ανώγεια και η Κρήτη ευρύτερα διαθέτουν μια μακριά και πλούσια μουσική παράδοση με τις ρίζες της στην ελληνική αρχαιότητα και τη βυζαντινή μουσική αλλά ταυτόχρονα είναι εμπλουτισμένη από το πολιτισμικό περιβάλλον της ευρύτερης ανατολικής Μεσογείου.

Οι απαρχές της κρητικής μουσικής παράδοσης ταυτίζονται με τη γέννηση του μέγιστου των Θεών, του κρηταγενή Δία στο Ιδαίον Άντρο στο οροπέδιο της Νίδας.  Ο μύθος θέλει τη γέννηση του να συνοδεύεται από τους χορούς των Κουρητών, υπό τους ήχους των ασπίδων τους, για να καλύψουν το κλάμα του νεογέννητου Θεού για να μην τον ακούσει ο πατέρας του Κρόνος. 
Στη μινωική σαρκοφάγο της Αγίας Τριάδας που βρίσκεται στο μουσείο Ηρακλείου απεικονίζεται πομπή με μουσικούς και χορευτές. Ακόμα και σήμερα ο ανωγειανός πηδηχτός με την ορμή και το ρυθμό του προδίδει την αρχαία του καταγωγή.

Μουσική Παράδοση

Αν για λόγους καθαρά χρηστικούς και οικονομικούς η χειροτεχνική δραστηριότητα έχει υποχωρήσει τα τελευταία χρόνια στα Ανώγεια, εκείνη η μορφή τέχνης που όχι μόνο δεν κινδυνεύει να χαθεί αλλά αντίθετα γνωρίζει μεγάλη άνθηση είναι η μουσική και ο χορός. Μέσα από τις μικρές και μεγάλες γιορτές που συμμετέχουν οι κάτοικοι έρχονται σε επαφή και γίνονται μύστες της μεγάλης μουσικής παράδοσης τους. Τα Ανώγεια και η Κρήτη ευρύτερα διαθέτουν μια μακριά και πλούσια μουσική παράδοση με τις ρίζες της στην ελληνική αρχαιότητα και τη βυζαντινή μουσική αλλά ταυτόχρονα είναι εμπλουτισμένη από το πολιτισμικό περιβάλλον της ευρύτερης ανατολικής Μεσογείου.

Οι απαρχές της κρητικής μουσικής παράδοσης ταυτίζονται με τη γέννηση του μέγιστου των Θεών, του κρηταγενή Δία στο Ιδαίον Άντρο στο οροπέδιο της Νίδας. Ο μύθος θέλει τη γέννηση του να συνοδεύεται από τους χορούς των Κουρητών, υπό τους ήχους των ασπίδων τους, για να καλύψουν το κλάμα του νεογέννητου Θεού για να μην τον ακούσει ο πατέρας του Κρόνος. Στη μινωική σαρκοφάγο της Αγίας Τριάδας που βρίσκεται στο μουσείο Ηρακλείου απεικονίζεται πομπή με μουσικούς και χορευτές. Ακόμα και σήμερα ο ανωγειανός πηδηχτός με την ορμή και το ρυθμό του προδίδει την αρχαία του καταγωγή. 

Τα όργανα 

Τα βασικά όργανα που χρησιμοποιούνται στην κρητική μουσική είναι η λύρα και το λαούτο. Στην ανατολική και δυτική Κρήτη είναι επίσης διαδεδομένη η χρήση του βιολιού αντί της λύρας. Σε πολλές περιπτώσεις το “μπουλγαρί”συμπληρώνει το λαούτο στη συνοδεία της λύρας. To μαντολίνο επίσης χρησιμοποιείται συχνά και ειδικά στις “καντάδες” (πρόκειται για αυθόρμητες μουσικές εκφράσεις που πολλές φορές περιφέρονται στους δρόμους των χωριών και χρησιμοποιούν κυρίως ερωτικούς στίχους. Ειδικά στα Ανώγεια η παράδοση της καντάδας είναι ακόμα πολύ ζωντανή, με την συμμετοχή ιδιαίτερα προικισμένων μαντιναδολόγων σε εξαιρετικές στιγμές αυτοσχεδιασμών. 
Σημαντική θέση έχουν στην μουσική παράδοση της Κρήτης, τα πνευστά όπως το “χαμπιόλι” (η κρητική φλογέρα) και η “ασκομαντούρα” που είναι ο αρχαίος “άσκαυλος“. 

Παραδοσιακή Οργανοποιία 

Παλιότερα τα κρητικά παραδοσιακά μουσικά όργανα τα κατασκεύαζαν οι ίδιοι οι οργανοπαίχτες. 
Τα “χαμπιόλια” κατασκευάζονταν από καλάμι, η “ασκομαντούρα” από ολόσωμο δέρμα κατσικιού και η λύρα από ξύλο μουριάς, ασφεντάμου ή καρυδιάς. 
To δοξάρι της λύρας κατασκευαζόταν από ξύλο δεσπολιάς με τρίχες ουράς αλόγου και για συνοδεία κρεμούσαν μικρά κουδουνάκια πάνω του τα λεγόμενα γερακοκούδουνα. 
Η μορφή που έχει σήμερα η λύρα κυριάρχησε μετά το 1940 και υπάρχουν αρκετοί οργανοποιοί σ’ ολόκληρο το νησί με εξαιρετική εμπειρία. 
Μια νέα γενιά οργανοποιών με γνώση των οργάνων όσο και της κρητικής μουσικής παράδοσης εξελίσσουν δημιουργικά την παραδοσιακή τους τέχνη.

Χοροί 

Οι βασικοί κρητικοί χοροί είναι ο “πεντοζάλης”, ο καστρινός πηδηχτός, η σούστα, ο σιγανός συρτός και ο χανιώτικος συρτός. Η φημισμένη μελωδία “Ζορμπάς” του Μίκη Θεοδωράκη βασίζεται σε μια παλιότερη εκδοχή του χανιώτικου συρτού. Εκτός από τους χορούς αυτούς τοπικά υπάρχουν διάφορες παραλλαγές τους όπως ο ανωγειανός πηδηχτός ο οποίος έχει τις ρίζες του στον αρχαίο πυρίχιο. 
Είναι πολύ σημαντικό το γεγονός ότι ακόμα και σήμερα δεν υπάρχει Ανωγειανός ο οποίος να μη ξέρει να χορεύει παραδοσιακούς χορούς. Οι περισσότεροι χοροί διατηρούν την αρχέγονη κυκλική τυπολογία τους. Στην κυκλική κίνηση αναπτύσσεται ο πολύπλοκος βηματισμός του χορού με τον πρωτοχορευτή να έχει την δυνατότητα για να αναδείξει την δεξιοτεχνία του μέσα από εντυπωσιακούς αυτοσχεδιασμούς. 

Τα τραγούδια 

Η κρητική παραδοσιακή μουσική περιλαμβάνει κατά βάση χορευτικούς σκοπούς. Σε πολλές περιπτώσεις όμως η μουσική συνοδεύει απλά το τραγούδι που διακρίνεται σε δύο βασικές κατηγορίες. Η πιο διαδεδομένη είναι αυτή των δίστιχων δεκαπεντασύλλαβων μαντινάδων, κυρίως ερωτικών, που τραγουδιούνται πολύ στις παραδοσιακές γιορτές και καντάδες. Η ευκολία με την οποία οι Ανωγειανοί συνθέτουν μαντινάδες για κάθε περίσταση είναι παροιμιώδης.