(8 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1944) ΔΙΑΡΚΕΙΑ 72’

Η ταινία αυτή είναι ένα χρονικό – μαρτυρία για το Σαμποτάζ της Δαμάστας , όπως έμεινε στην ιστορία η αντιστασιακή επίθεση ανταρτών κατά των Γερμανών κατακτητών, το πρωί της 8^ης Αυγούστου 1944 στη θέση Δαμαστό , 1300 περίπου μέτρα δυτικά του χωριού Δαμάστα, πάνω στη παλιά εθνική οδό Ηρακλείου – Χανίων .

Η επίθεση αυτή οργανώθηκε από τον Άγγλο λοχαγό Στάνλεϋ Μος και έλαβαν μέρος πέντε αντάρτες της Εθνικής Οργάνωσης Ανωγείων , οι Ιωάννης Κ. Σμπώκος (Κωστακογιάννης) , Ελευθέριος Ε. Σκουλάς (Κανονολευτέρης), Κώστας Β. Κεφαλογιάννης (Κουντόκωστας), Εμμανουήλ Β.Σπιθούρης (Νταμπακομανώλης) και Εμμανουήλ Γ.Κοντόκαλος υπό το Νικόλαο Γ. Σταυρακάκη (Αεροπόρο) καθώς και οι Ρώσοι αντιστασιακοί , υπολοχαγός Βάνιας , Νικολάϊ Μπορισώφ, Ιβάν Φαραφοκώφ, Πέτρος Σμακώφ, Μιχαήλ Χολιακώφ και Γιώργης Πετρώφ. Στο σαμποτάζ συμμετείχαν επίσης ο ειδικός στα εκρηκτικά Γιώργης Τυράκης από το Αμάρι, ο Γιώργης Σμπώκος από τον Άγιο Θωμά, ο Ζαχαρίας Χαιρέτης από την Αυγενική που και οι τρείς ήταν συνεργάτες του Στάνλεϋ Μος.

Σκοπός αυτής της αντιστασιακής ενέργειας ήταν η καταστροφή του Γερμανικού τμήματος ασφαλείας που μετέφερε καθημερινά το γερμανικό ταχυδρομείο από το Ηράκλειο στα Χανιά , καθώς και της συνοδείας του.

Το σχέδιο δράσης προέβλεπε τοποθέτηση αντιαρματικής νάρκης κάτω  από μικρή γέφυρα σε στροφή του δρόμου, απομάκρυνση των διερχόμενων κατοίκων από την περιοχή και κατάληψη επίκαιρων θέσεων γύρω από το τμήμα του δρόμου που είχαν τοποθετηθεί τα εκρηκτικά.

Το αρχικό σχέδιο ανατράπηκε διότι της φάλαγγας ασφαλείας προηγήθηκαν δύο ώρες περίπου πριν, τρία γερμανικά φορτηγά που μετέφεραν εργάτες για την κοπή και μεταφορά ξυλείας. Οι αντάρτες επιτέθηκαν αιφνιδιαστικά στα τρία αυτοκίνητα που ακινητοποιήθηκαν, σκότωσαν αρκετούς Γερμανοιταλούς της συνοδείας και άλλους τους αιχμαλώτισαν . Στη συνέχεια, οι αντάρτες προχώρησαν στην εκκαθάριση του δρόμου και επανήλθαν στις θέσεις τους περιμένοντας τη φάλαγγα ασφαλείας .

Πράγματι , όταν έφτασε ένα μεγάλο φορτηγό με 40 περίπου στρατιώτες, συνοδεύονταν από 1 τεθωρακισμένο όχημα που διέθετε 2 πολυβόλα. Τότε οι αντάρτες επιτέθηκαν στη γερμανική δύναμη που αιφνιδιάστηκε και υπέστη μεγάλες απώλειες.

Το τεθωρακισμένο όχημα κατάφερε να διαφύγει αφού έριξε βολές, ενώ από τους Γερμανοιταλούς στρατιώτες, όσοι δε σκοτώθηκαν τράπηκαν σε φυγή . Υπολογίζεται πως οι νεκροί Γερμανοιταλοί και των δύο επιθέσεων ήταν περισσότεροι από 30. Από τους αντάρτες σκοτώθηκε ο Ρώσος υπολοχαγός  Βάνιας και τραυματίστηκε βαριά ο Ανωγειανός  Εμμανουηλ Β. Σπιθούρης (Νταμπακομανώλης) και ελαφρύτερα ο Κώστας Β. Κεφαλογιάννης (Κουντόκωστας).

Η ταινία είναι αποτέλεσμα έρευνας γιατί από τους πρωταγωνιστές του Σαμποτάζ δε ζει πλέον κανείς. Ωστόσο έχουν διασωθεί μαρτυρίες ορισμένων Ανωγειανών σε οικογενειακά και τηλεοπτικά αρχεία τα οποία αξιοποιήθηκαν. Η ποιότητα μάλιστα, της εικόνας και του ήχου ορισμένων είναι πολλές φορές χαμηλή , όμως αποτελούν μοναδικά ιστορικά ντοκουμέντα. Για  το λόγο αυτό αποφασίστηκε η αξιοποίηση τους και για την κατανόηση αυτών που λέγονται υπάρχουν σε μεγάλο μέρος της ταινίας υπότιτλοι.

Εκτός από αυτές τις μαρτυρίες η ταινία στηρίζεται σε αφηγήσεις κατοίκων του χωριού Δαμάστα, που τη μέρα του Σαμποτάζ είδαν από διάφορες θέσεις τα γεγονότα σε όλη την εξέλιξη τους. Ήταν δηλαδή αυτόπτες μάρτυρες .

Η ταινία έχει διάρκεια 72’ και συντελεστές είναι:  

Κάμερα: ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΠΟΥΤΣΑΣ

Διεύθυνση φωτογραφίας: ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ

Συλλογή ιστορικού υλικού:  ΒΑΣΙΛΗΣ ΣΜΠΩΚΟΣ

Ηχοληψία: ΜΙΧΑΛΗΣ ΓΑΛΑΝΑΚΗΣ

Διεύθυνση παραγωγής: ΚΑΤΙΑ ΚΑΠΠΑΤΟΥ

Μοντάζ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΝΤΑΤΣΟΓΛΟΥ

Σενάριο – Σκηνοθεσία: ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΧΑΡΩΝΙΤΗΣ

Παραγωγή: ΔΗΜΟΣ ΑΝΩΓΕΙΩΝ

Η επίσημη πρεμιέρα της ταινίας έγινε στ’ Ανώγεια, στην πλατεία Αρμί στις 8 Αυγούστου 2010.

Λευτέρης Χαρωνίτης